غروب در نفس گرم جاده خواهم رفت‌

پياده آمده‌ بودم‌، پياده خواهم رفت‌

طلسم غربتم امشب شكسته خواهدشد

و سفره‌ای كه تهی ‌بود، بسته خواهدشد

و در حوالی شبهای عيد، همسايه‌!

صدای گريه نخواهی شنيد، همسايه‌!

همان غريبه كه قلك نداشت‌، خواهد رفت‌

و كودكی كه عروسك نداشت‌، خواهد رفت‌

q

منم تمام افق را به رنج گرديده‌،

منم كه هر كه مرا ديده‌، در گذر ديده‌

منم كه نانی اگر داشتم‌، از آجر بود

و سفره‌ام ـ كه نبود ـ از گرسنگی پر بود

به هرچه آينه‌، تصويری از شكست من است‌

به سنگ‌ سنگ بناها، نشان دست من است‌

اگر به لطف و اگر قهر، می ‌شناسندم‌

تمام مردم اين شهر، می ‌شناسندم‌

من ايستادم‌، اگر پشت آسمان خم شد

نماز خواندم‌، اگر دهر ابن ‌ملجم شد

q

طلسم غربتم امشب شكسته خواهد شد

و سفره‌ام كه تهی بود، بسته خواهد شد

غروب در نفس گرم جاده خواهم ‌رفت‌

پياده آمده‌ بودم‌، پياده خواهم ‌رفت‌

q

چگونه بازنگردم‌، كه سنگرم آنجاست‌

چگونه‌؟ آه‌، مزار برادرم آنجاست‌

چگونه باز نگردم كه مسجد و محراب‌

و تيغ‌، منتظر بوسه بر سرم آنجاست‌

اقامه بود و اذان بود آنچه اينجا بود

قيام ‌بستن و الله اكبرم آنجاست‌

شكسته ‌بالی ‌ام اينجا شكست طاقت نيست‌

كرانه‌ای كه در آن خوب می ‌پرم‌، آنجاست‌

مگير خرده كه يك پا و يك عصا دارم‌

مگير خرده‌، كه آن پای ديگرم آنجاست‌

q

شكسته می ‌گذرم امشب از كنار شما

و شرمسارم از الطاف بی ‌شمار شما

من از سكوت شب سردتان خبر دارم‌

شهيد داده‌ام‌، از دردتان خبر دارم‌

تو هم به ‌سان من از يك ستاره سر ديدی

پدر نديدی و خاكستر پدر ديدی

تويی كه كوچه^ء غربت سپرده‌ای با من‌

و نعش سوخته بر شانه برده‌ای با من‌

تو زخم ديدی اگر تازيانه من خوردم‌

تو سنگ خوردی اگر آب و دانه من خوردم‌

q

اگرچه مزرع ما دانه‌های جو هم داشت‌

و چند بته^ء مستوجب درو هم داشت‌

اگرچه تلخ شد آرامش هميشه^ء تان‌

اگرچه كودك من سنگ زد به شيشه^ء تان‌

اگرچه متهم جرم مستند بودم‌

اگرچه لايق سنگينی لحد بودم‌

دم سفر مپسنديد نااميد مرا

ولو دروغ‌، عزيزان‌! بحل كنيد مرا

تمام آنچه ندارم‌، نهاده خواهم ‌رفت‌

پياده آمده‌ بودم‌، پياده خواهم ‌رفت‌

به اين امام قسم‌، چيز ديگری نبرم‌

به‌جز غبار حرم‌، چيز ديگری نبرم‌

خدا زياد كند اجر دين و دنياتان‌

و مستجاب شود باقی دعاهاتان‌

هميشه قلك فرزندهايتان پر باد

و نان دشمنتان ـ هر كه هست ـ آجر باد

نسخهء نهايی

27/1/1370  ــ مشهد  (محمدکاظم کاظمی)

بشنو این نی چون شکایت می کند
ازجدایی ها حکایت می کند
کز نیستان تامراببریده اند
ازنفیرم مردوزن نالیده اند
سینه خواهم شرحه شرحه ازفراق
تا بگویم شرح درد اشتیاق
هرکسی کو دورماند ازاصل خویش
بازجوید روزگاروصل خویش
من به هرجمعیتی نالان شدم
جفت بدحالان وخوشحالان شدم
هرکسی ازظن خود شد یارمن
ازدرون من نجست اسرارمن
سرّ من ازناله ی من دورنیست
لیک چشم وگوش راآن نور نیست!
تن زجان وجان زتن مستورنیست
لیک کس رادید جان دستورنیست!
آتش است این بانگ نای ونیست باد
هرکه این آتش ندارد نیست باد
آتش عشق است کاندرنی فتاد
جوشش عشق است کاندرمی فتاد
نی حدیث راه پرخون می کند
قصه های عشق مجنون می کند
روزها گررفت گو رو باک نیست
توبمان ای آن که چون توپاک نیست!
درغم ما روزها بیگاه شد
روزها باسوزها همراه شد
درنیابد حال پخته هیچ خام
پس سخن کوتا ه باید والسلام

روزی ز سر سنگ عقابی به هوا خاست

وندر طلب طعمه پر و بال بیاراست

بر راستی بال نظر کرد و چنین گفت

امروز همه ملک جهان زیر پر ماست

بر اوج چو پرواز کنم از نظر تیز

می‌بینم اگر ذره‌ای اندر ته دریاست

گر بر سر خاشاک یکی پشه بجنبد

جنبیدن آن پشه عیان در نظر ماست

بسیار منی کرد و ز تقدیر نترسید   

بنگر که از این چرخ جفا پیشه چه برخاست

ناگه ز کمینگاه یکی سخت کمانی    

تیری ز قضا و قدر انداخت بر او راست

بر بال عقاب آمد آن تیر جگر سوز   

وز عرش مر او را به سوی خاک فرو کاست

بر خاک بیفتاد و بغلتید چو ماهی

بگشود پر خویش سپس از چپ و از راست

گفتا: عجب است این که ز چوبی و ز آهن

این تیزی و تندی و پریدن ز کجا خاست؟

بر تیر نظر کرد و پر خویش بر او دید

گفتا: ز که نالیم که از ماست که بر ماست!

محتسب در نیم شب جایی رسید

در بن دیوار مستی خفته دید

گفت هی مستی چه خوردستی بگو

گفت ازین خوردم که هست اندر سبو

گفت آخر در سبو واگو که چیست

گفت از آنک خورده‌ام گفت این خفیست

گفت آنچ خورده‌ای آن چیست آن

گفت آنک در سبو مخفیست آن

دور می‌شد این سؤال و این جواب

ماند چون خر محتسب اندر خلاب

گفت او را محتسب هین آه کن

مست هوهو کرد هنگام سخن

گفت گفتم آه کن هو می‌کنی

گفت من شاد و تو از غم منحنی

آه از درد و غم و بیدادیست

هوی هوی می‌خوران از شادیست

محتسب گفت این ندانم خیز خیز

معرفت متراش و بگذار این ستیز

گفت رو تو از کجا من از کجا

گفت مستی خیز تا زندان بیا

گفت مست ای محتسب بگذار و رو

از برهنه کی توان بردن گرو

گر مرا خود قوت رفتن بدی

خانهٔ خود رفتمی وین کی شدی

من اگر با عقل و با امکانمی

همچو شیخان بر سر دکانمی

                                          (مولانا)

     محتسب مستی به ره دید و گریبانش گرفت
     مست گفت ای دوست این پیراهن است افسار نیست


     گفت مستی زان سبب افتان و خیزان میروی
     گفت جرم راه رفتن نیست ره هموار نیست


     گفت می باید تو را تا خانه قاضی برم
     گفت رو صبح آی قاضی نیمه شب بیدار نیست


     گفت نزدیک است والی را سرای آنجا شویم
     گفت والی از کجا در خانه خمار نیست


     گفت تا داروغه را گوییم در مسجد بخواب
     گفت مسجد خوابگاه مردم بدکار نیست


     گفت دیناری بده پنهان و خود را وا رهان
     گفت کار شرع کار درهم و دینار نیست


     گفت از بهر غرامت جامه­ات بیرون کنم
     گفت پوسیدست جز نقشی ز پود و تار نیست


     گفت آگه نیستی کز سر در افتادت کلاه
     گفت در سر عقل باید بی کلاهی عار نیست


     گفت می بسیار خوردی زان چنین بیخود شدی
     گفت ای بیهوده گو حرف کم و بسیار نیست


     گفت باید حد زند هشیار مردم مست را

     گفت هشیاری بیار اینجا کسی هشیار نیست

                                                                                                                                  (پروین اعتصامی)

       آن است که کلام مرصع و متجانس باشد . مثال از سعید اشرف :

       عالم از من شد تو تا از من شدی

       عالم از من شد تو تا از من شدی

       یکی از قدما هم دارد :

       چون از او گشتی همه چیز از تو گشت

       چون از او گشتی همه چیز از تو گشت

       ملا عبدالمحسن کاشی :

       با من بودی منت نمی دانستم

       با من بودی منت نمی دانستم

       ... نورالعین واقف :

       از سر ما چرا نمی گذری

       از سر ما چرا نمی گذری ؟

       و ترصیع مع التجنیس , مثاله (شعر) :

       من نیازارم ار تو آزاری

       من نیاز آرم ار تو آزاری

        هکذا فی مجمع الصنایع مثاله ایضا (شعر) :

       چون ازو گشتی همه چیز از تو گشت

       چون ازو گشتی همه چیز از تو گشت

       ... و متکلفان گفته اند :

       بیمارم و کارزار و تو درمانی

       بیم آرم و کارزار و تو درمانی

       گویم که بر آتشم همی گردانی

       گویم که بر آتشم همی گردانی

       از اول عنوان تا بیت بالا از لغتنامه ی دهخدا .

       دو بیت ذیل از مثنوی مولوی :

       آن یکی شیری است اندر بادیه

       آن یکی شیری است اندر بادیه

       آن یکی شیری است کآدم می خورد

       آن یکی شیری است کآدم می خورد

                                                      (پایان)